Gwer

ناحیەی گوێر سەر بە قەزای مەخمورە ولە ٥١ گوند پێکهاتووە و رێژەی دانیشتوانی ٤٤٠٠٠ هەزار کەسن


ناحیەی گویر لە رووی جوگرافی یەوە دەكەویتە ناوەراستی هەرسی شاری پارێزگای هەولێر وپارێزگای موصل و قەزای مخمور دەكەویتە باشوری خور ئاوای شاری هەولیر نزیكەی 40 كم لی یەوە دوورە وە هەروەها شاری موصل دەكەویتە باكوری خور ئاوای كویر و نزیكەی 45 كم لی یەوە دوورە قەزای مخمور یش دەكەویتە باشوری خور ئاوای شاروچكەی گویر بەم شیوەیە .




زێی گەورە

سنووری پارێزگای هەولێر وپارێزگای موصل لیك جیا دەكاتەوە , ناوچەیەكی دەشتایی یان بەرینی هەیە و لەگەل حاویەی گویر دەم زی ی و دەم زی ی لەگەل ناوچەیەكی زوری گردو دول چوبنەتی دروست بوونی ناحیە گویر
گویر لەبەر ئەوەی زی ی گەورەی بە روخدا تیپەر دەبیت و دەكەویتە سەر زی ی گەورە چەند سالیك بەر لە سالی 1900 ناوی لینراوە ( قویر ) لەسەر دەقی عوسمانی یەكان وە لەبەر ئەوەی ناوچەیەكی كشتوكالی دەشتیكی زوری هەیە ووردە وردە خەلك رووی لەم ناوچەیەكی بەخیرایی گەورە بووە تاكو سالی 1927 بوتە ناحیە تاكو ئەمروش هەر وەكو خوی ماوتەوە .




لە رووی ئیداریەوە:

ناحیەی گویر لە رووی ئیداری یەوە هەر لە سەرەتایی دروست بونی یەو سەر بە پارێزگای هەولێر بوو بەلام لەبەر بارو دوخ وكیشەی سیاسی لە سالی 1988 بەریاریكی ئەنجوومەنی سەر كردایەتی شورش ( مجلس قیادە التورە ) ی حیزبی بەعسی رووخاو كەوتە سەر پارێزگای موصل و تاكو ئیستا لە رووی ئیداری سەر بە پارێزگای ناوبراوە.
بەلام حكومەتی هەرێمی كوردستان زور لە فەرمانگەكانی سەر بە پارێزگای هەولێر كردوتەوە لە ناحیەی گویر كە دواتر ئاماژەی پی دەكەین بەلام لەبەر ئەوەی گویر یەكیكە لە ناوچە ناكو كی لەسەرەكان وەك بلیین ئەم ناوچانە لە هەر دوولا بوون لە لایەن حكومەتی مەركەزی وحكومەتی هەریم فەراموش كراون و گرنگیان پی نادری خەلكی ئەم ناوچەیەش حەز دەكەن بگەرینەوە سەر ئیدارەی حكومەتی هەریم و بەلام گلەیی وگازاندەشیان زور لە رووی بایەخ پی نەدان وفەراموش كردنی ئەم ناوچەیە .




گویر لە رووی پیك هاتەوە لە دوو پیك هاتەی سەركی یەوە پیك دیت كە بریتین لە كورو عەرەب دەتوانین بلیین ریژەی كوردو عەرەب لەم ناوچەیە وەكو یەكن لە یەك نزیكن (50% كورد و 50% عەرەب ) .
هەروەها شاروچكەی گویر 51 گوند لە خووە دەگرین كە دواتر یاسیان لیوە دەكەین.
سەنتەری شاروچكەی گویر نزیكەی 9500 كەس دەبن و ژمارەی دانیشتووانی گوندەكانیش نزیكەی 34500 كەس دەبن واتە سەنتەری شاروچكەی و گوندەكان پیكەوە نزیكەی 44000 كەسن ئەوانە بە فیعلی نیشتەجی ی سنوورەكەن .
بەلام تیكرای ئەو كەسانەی كە ماددەی 140 یان كردووە و پسوولەی خوراكیان گوازراەتەوە گویر و گوندەكان زیاتر لە 100 هەزار كەس دەبن .



ئەم 51 گوندە سەر بە ناحیە گویرن لە رووی ئیدارەی موصل بەلام لە رووی ئیدارە ی هەولیر لە سالی 2008 – 2009 كە ناحیەی شمامك دروست بوو ئەم شەش گوندە خرانە سەر ناحیە نابراو وندەكان ( قشلە – میل سید محمد – میل سید عبالكریم –عەوینە – سعداوە – دهیمات ) .



رێژەی دانیشتووان وچۆنیەتی پیكهاتەی خەڵکی گوێر

سەنتەری شاروچكەی گویر نزیكەی 9500 كەسی تیدا نیشتەجی یە ژمارەی دانیشتووان سەرجەم گوندەكانیش نزیكەی 35000 كەسی دەبیت واتە تیكرای دانیشتوانی سنووری ناوچەكە نزیكەی 44500 كەس دەبیت.
بەلام ژمارەی دانیشتووانی ناوچەكە بەتیكرا لەگەل ئەوانەی ماددەی 140 یان كردووە پسوولە خوراكیان كوازراوەتەوە دەگاتە نزیكە 105000 كەس كەئیستا خەلك ووردە ووردە دەیەویت بگەریتەوە گوندەكان وخەلكیكی زور خەریكی خانوو كردنن ئەویش بەهوی بریارەی حكومەتی هەریمی كوردستان كە بریاری پیدانی پیشینەی خانووبەرەی دا بو ناوچانە ,ناوچەكە روو روو لە ئاوادەانی یە.
ناوچەكە لە رووی پیك هاتە دابەش بوتە سەر دوو نەتەوەی سەرەكی كە برتین لە كورد وعەرەب كە لە دیر زەمانەوە هەر لەگەل دروستبوونی گوی ربە تیكەلاوی كورد وعەرەب بووە برایەتی یەكی بتەو لە نیوانیاندا هەیە و زور بەیان بوونەتە خزمی یەكتر بەپیدانی ئافرەت بە یەكتری خزمایەتی لە نیوان كورد وعەرەبەكان دروست بووە تا ددەیەكی زور برایەتی خوشەویستی تەبایی لە نیوانیاندا هەیە هەر بو یەش زوربەی كوردەانی ئەم ناوچەیە زمانی عەرەبی دەزانن و عەرەبەكانیش زمانی كوردی دەزانن .



گرنگی گوێر لە رووی پیشە سازی

لە رووی پیشەسازیدا وەكو وتمان لە سنووری گوندی صفیە تاكو گوندی كشافی خواروو كە نزیكەی 17 كم زی ی گەورە ( زی ی بادینان ) دەیگریتەوە 4 كارگەی بەرد شكین (كسارە ) و 45 كانگای چەولمی لەسەر كار دەكەن كە مەوا دبكی زور كەرەسەی بیناسازی ( قوم – چگل – بحص ) وە بەر دەهینن دەتوانین بلیین نیوەی پیداویستی كەل وپەلی بیناسازی شاری هەولیر دینن وكارگەیەكی ( صبغ و پلاستیك ) لە گوندی قاووغ هەیە هەروەها 25 پالاوگەی كەرتی تایبەت لەم سنوورە هەن كە دەكەونە گوندی ( تەرجان – شمامەر – نوغران – قاووغ – شمشولە ) وە هەروەها 10 كارگەی بلوك و 2 كارگەی بەفری تیدایە و هەندی بیری نەوتیش لە گوندی نوغران هەن كە لەسەر دەمی رژیمەوە لیدراون و سەریان دابوشراوە وئیستاش كومپانیایەكی نەوتی كە لە ریگای حكومەتی هەریم ریی پیدراوە خەریكن بیری نوی لە گوندی ناوبراو لیدەدەن و بەنیازن نەوت دەریهنن.


گویرو بواری ئەمنی

وەكو پیشتر باسمان كرد لەبەر ئەوەی كوردو عەرەبی ئەم ناوچەیە تیكەلاو بوون وخزمایەتی بەهوی پیدانی ژنان بە یەكتری دروست بووەو زوربەی كورد و عەرەبەكانیش خاوەن مولك وكاروكاسبی خویانن وعەرەبە هاوردەكات لەم سنوورە نەماون هەر كەس سەرقالی كاری خویەتی دەتوانین بلیین لە دوای رژیمی روخاوی حیزبی بەعس لە سالی 9/4/2003 ناوچەیەكی ئارامە وهیچ كیشەیەكی ئەمنی وتەقینەوە لەم سنوورە رووی نەداوە . عەرەب و كوردی ناچەكە كاری كەم وتیرورستی ناكات تەنها ئەگەر كەسیكی رەوانە كراو لەشوینیكی تر ئەم كارانەی تیكدەرانە وتیرورستی ئەنجام بدات ئەویش لە سایەی خوداو كارمەندانی بنكەی ئاسایشی گویر و بنەكی پەلیسی گویر هیچ شتیك ئەنجام نەدراوە لیرەدا پیویستی دەزانین كەوا دە ستخوشی وسوپاسی كامەندانی هەر دوو بنكەیناوبراو بكەین كە بەراستی دەكەین ئاگادارو وریاو چاو كراوەن كە بەشەوو روژ مەفرەزەكانیان دەگەرین بەهەموو شوینیكی ئەم سنوورە بەتایبەتی سنووری دەم زی و دەم زی ی گوندی صفەیە تاكو گوندی كشافی خواروو.



لە رووی کشتوکاڵی لەم ناحیە بەم شێوەیە

گویر سنووریكی گەورە وفراوانی هەیە دەشتایی یەكی یان و بەرینی زوری هەیە بویە دەتوانین بلیین كە ئەم سنوورە زیاتر ناوچەیەكی كشتوكالی زور چاكە بو هەموو بەروو بوومە كشتوكالی یەكان وە خەلكی ئەم ناوچەیە زوربەی بە كاری كشتوكالی وئاژە لداری یەوە خەریكن رووبەری گشتی زەوی كشتوكالی ئەم سنوورە بریتی یە لە
203423 دونم زەوی كشتوكالی لەم برە زەوی یە 180486 دونم زەوی شیاوی چاندنە هەروەها 52555 دونم زەوی چاكسازی كشتوكالی بو كراوە لەم برە زەوی یەی كە چاكسازی بو كراوە 42786 دونم زەوی دیمی یەو 9769 دونمیش بەراوە.
بەلام رووبەری مولك پیك هاتووە لە 127931 دونم كە لەم برە زەوی 108033 دونم زەوی دیمی یە و 19898 دونمیش زەوی بەراوە.
سالانە جووتیارانی ئەم ناوچەیە زوری ئەم زەویانە دادە چینن وسەرقالی كاری كشتوكالی دەبن لە گەنم و جو و ( تەماتە و خیار و بامیە و كودی و كونجی و پەتاتە و باینجان و بیبەر و شووفتی وگندورە وپیازو تور و سلق ) بەشتیكی تر خەلكی ئەم ناوچەیە سەرقالی ئاژەلدارین مەرومالات و مانگا وگامیش بەخیو كردنن هەروەها .
هەروەها لەم دووسی سالە خەلكیكی زور خەریكی دروستكردنی حەوزی ماسی و بەخیو كردنی ماسین بەشتیكی تری خەلك بەكاری كریكاری ومامە لە كردن خەریكن گویر ناچەیە كە وەرزی هاوینی زور گەرمەو زستانیشی زەوی یەكانی ئەم ناوچەیە ئەگەر تیكرای یەگەنم دابچنیری وبارانیش باش بی دەتوانین بلین بەشی نیوەی خەلكی كوردستان دەكات.



گرنگترین پروژەكانی 2004 تاكو ئیستا 2013

1-چاككردنی ریگای سەرەكی گوندەكانی ( تەرجان _ گامیشتەپەیە + قادریە + عباسیە + زاگە + تەراش + علی ملا داود + سیجالە + دەرماناوە + ریگای گوندی كشافی خواروو بەدریژەی 12 كم كە گوندی زمارە عبدالله + زمارە مەرزان + ساقیە + كشافی سەروو تیدا سوودمەندەبن دراوەتە بەلیندەر بو قیر كردن .
2-قیرتاو كردنی ریگای گوندی كلاورەش + نوغران هەروەها ریگای گوندی كەور بەلیندەر وائیشی دەكات وە هەروەها دروستكردنی و فیرتاو كردنی ریگای سەرەكی گوندی ابو شیتە + صفیە كە گوندی مەتراد شرابی + مەتراد كاكەیی + كعیتل + خالند + صفیە تییدا سوودمەند بوونەو گویر و خەبات بەیەك دەیەستیتەوە .
3-لیدانی بیر ئیرتوازی ودانانی تانكی ئاوو دابەشكردنی توری ئاو بو زوربەی گوندەكان
4- دابین كردنی موەلیدەی كارەبا بو ئەو گوندانەی كارەبای نیشتمانیان تیدا نی یە.
5-راكیشانی توری كارەبای بو گوندی ( زمارە عبدالله + ساقیە +زمار صابر+ كشافی سەروو+ كشافی خواروو + تەرجان + خالند+ سیجالە + وە فراوانكردنی توری كارەبای گوندەكانی تر
6-دروستكردنی قوتابخانە بو هەندی گوند وەكو ( تەرجان + شمامەر + حویجكە + تەراش+ علی ملاداود + قادریە + كلاورەش + + دواناوەندی شرائع وە 3 قوتابخانە لە گویر 2 سەرەتایی دوو ناوەندی
7- دروستكردنی بنكەی تەندروستی لە گوندی تەرجان
8-بە دوو ساید كردنی شەقامی سەركی ناو گویر و دانانی انارەبوی
9-دروستكردنی 2 هولی بونەكان لە گویر
10-راكیشانی توری ئاوو كارەبا گەرەكی ئازادی گویر كە لە دوای ئازادی گویر دروستیووە
11- راكیشانی هیلیكی 12 انجی لە بروژەی ئاوی گویر بو ناو گویرو زیاد كردنی مصخە كانی بروژەی ئاوی گویر.
12-فراونكردنی توری ئاو كارەبای ناو گویر
13- دروستكردنی 2 پارك لە ناو گویر ونژەنكردنەوی پاركی كونی گویر
14-دروستكردنی دوو یاریگا یەك 6 یاریزانی ئەوەی تر 11 یاریزانی لە ناو گویر
15-دروستكردنی یاریگای 6 یاریزانی بو گوندی گامیشتەپەیە
16-نوژەنكردنەوەی 5 قوتابخانەی ناو گویر و + پاخچەی ساوایانی گویر
17-قیرتاو كردنی وصب كردنی زوربەی كولان وشەقامەكانی ناو گویر
18- دروستكردنی بروژەی ئاوی 5 گوند لە گوندی ( زمارە عبدالله + زمارە گەورە + ساقیە + كشافی سەروو + )( سوودەی لی وەردەگرن.
19- دروستكردنی بینایە بو بەریوەبەرایەتی ناحیە گویر + بنكەی پولیس گویر
20-دروستكردنی هولی مندالان ودابین كردنی كارمەندە پەیوەندی دارەكان بو بنكەی تەندروستی گویر.