گۆره‌توو

ناحیەی گورەتوو جگە لە ناوەندی ناحیە لە (54) گوند پێکهاتووه‌ که‌ سه‌رجه‌م دانیشتووانی (11340) که‌سن




گورەتوو كە ئیستا ناوەندی ناحیەیە یەكەم جار گوند بووە و مێژوی دروست بونی دەگەریتەوە بو( 500) سال پێش ئیستا كە تەنها لە دوو تا سی مال پێك هاتبوو .لە سالی 1978 گورەتوو كراوە بە كومەلگای زورە ملێ بو ئەو گوندانە كە لە ناوچەكانی (مزوری و شیروانی) راگویزراون دواتر لە سالی 1990 گوندی گورەتوو بە كومەلگاوە راگویزراون بۆ كومەلگا زورە ملێ‌ یەكانی (باسرمە و شاخولان) و شوینەكەش تەخت كراوە لە لایەن رژیمی بەعس دوای راپەرین خەلكەكەی گەراوەتەوە سەر گوندەكەیان دەستیان بە ئاوەدانكردنەوە و كاری كشتوكالی و ئاژەلداری كردووە . لە سالی 1998 بنكەیەكی شارەوانی لە گورەتوو كراوەتەوە كە سەر بە شارەوانی میرگەسور بووە ، ئەوكات گورتوو نزیكەی 100 مالی لێ‌ بووە تاكو لە سالی 2004 بە فەرمی كراوە بە ناحیە ئەو گوندانەی كە پێشتر سەر بە ناحیەی ناوەندی مێرگەسور بوون خراونەتە سەر ئەو ناحیە یە، وە بەرێز( سوارە اكرم احمد) وەك یەكەم بەرێوەبەری ناحیە دامەزراوە .
ناحیەی گورەتوو جگە لە ناوەندی ناحیە لە (54) گوند كە (53 )گوندی ئاوەدانە( 1 )گوندیش ئاوەدان نەكراوەتەوە ، بە پێ ی ئەو ئامارەی كە ئێستا لە بەردەست دایە كۆی گشتی دانیشتوانی ناوەندی ناحیەو گوندەكانی دەوروبەری بریتیە لە( 11340 ) خێزان ( 125)كم لە ناوەندی پارێزگای هەولێرو (5)كم لە ناوەندی قەزای مێرگەسور دورە

ناوی گۆرەتوو لە چی یەوە هاتوو

بە بۆچون و ئەو زانیاریانەی كە لە بەر دەستمان دان گورتوو لە دوو بڕگە پێك هاتووە:
1-گۆر/ واتە كورتكراوە گورەپانە یان شوینێكی راست و تەختای كە بكەوێتە نیوان دوو بەرزای
2- توو / داریكی جوان و بەربلاوە لە زوربەی هەرە زوری ناوچەكانی كوردستان بونی هەیە دارەكە لە بنەرەتدا خۆرسكە بەلام لەم دوایانەدا مروڤ دەستی هەبووە لە رواندن و پاراستنی جگە لە وەی كە دیمەنیكی زور جوانی سروشتی هەیە لە روی ژینگەی یەوە زور تەندروستە ئەم دارە لەسێ‌ رویەوە زور سودی یە بو مروڤ : (یەك)ـ بۆ جوانكاری پێش دەرگا ناو باخچەی مال و گشتی(دوو)ـ بۆ خواردنی بەرەكەی (سێ‌)ـ هەرلە كونەوە بە حەسانەوە بە تایبەتی لە وەرزی هاوین مروڤ سودی لە سێبەرەكەی بینیوە


گورەتوو : واتە ئەو شوینە تەختەی كە داری تووی لێ‌ دەروێت

ناحیەی گورەتوو لە روی مێژووی وەك بەشیكی دانەبراو لە دەڤەری بارزان (میرگەسور)بە شیوەیەكی تایبەتی و كوردستان بە شیوەیەكی گشتی لە بەر هەلویستی كوردانەیان و بەرگریكردن لە مافە رەوا نیشتمانی و نەتەوەیی یەكانیان لە زولم و ستەم و داگیركاری و سوتاندن و كاول كاری دوژمنان بی بەش نەبوو بە درێژای مێژوو هەر داگیركەرێك كە پێ‌ ی خستبیتە سەر خاكی كوردستان ئەم ناوچەیەش لێ‌ ی بە بەش نەبووە لە سەردەمی دەسەلاتی عوسمانی یەكان بو چەندین جار هێرش كراوەتە سەرو دێهاتەكانی سوتینراون لە سالی 1914 لە كاتی جەنگی جیهانی یەكەم لە لایەن روسەكانەوە هیرشی كراوەتە سەر بە هەمان شیوە ئەم ناوچەیان توشی شەر كردووە خەلكەكەی زەرەر مەند بوو هەروها لە دوای ئەوانیش چەندین جار لە لایەن ئینگلیزەكان بە فروكە دیهاتەكانی بوردمان كراون و هیرشیان كراوەتە سەر لە سەردەمی رژیمی پاشایەتی عیراق بو چەندین جار هەولی داگیر كردنی دراوە خەلكەكەی ئاوارەو دەربەدەر بووە تا هاتنی رژیمی بەعس بو سەر كورسی دەسەلات لە عیراق خەلكی ئەم ناوچەیە جارێك لە سالی 1932 ئاوارەی وولاتی توركیا بووە لە سالی 1945 ئاوارەی وولاتی ئێران بوونە و بەشداری زور لە تیكوشەرانی ئەم ناوچە یە لە گەل سەركردەی گەورەی میللەتەكەمان( بارزانی نەمر) بەشداری بنیات نان و بەریگری كردن لە كوماری مهابادیان كردووە هەروەها پیشتریش بەشیكی شورشگیرەكانی ئەو ناچەیە بە شداری شورشەكانی (شیخ سەعیدی پیران) و (شیخ مەحممودی )نەمریان كردوە ، بەشیكی زوریشیان لە گەل بارزانی نەمر چونەتە ولاتی سوفیەتی جاران و لە سالی 1958 گەراونەتەوە ،دوای گەرانەوەی شیخ ئەحمەدی بارزانی لە ئیران بە شیكی زور لە خەلكەكەی بۆ خوارووی عیراق نەفی كراون و زوربەی زوری پیاوەكانیش بەند كراون وە دەبیت ئەوەشمان لە بیر نەچیت كە لە سەردەمی یەكەم شورشی( شیخ عبدالسلامی بارزانی) خەلكی ئەم ناوچەیە رولی بەرچاویان هەبووە لە شورشی یەكەمی بارزان سالی 1932 رولیان زور دیارو بەرچاوە هەروها لە شورشی دووەمی بارزان لە سالی 1945 بە هەمان شیوە بەشداری یان كردووە . لە گەل دەست پێكردنی شورشی ئەیلو ل و گولان لە سالەكانی 1961 و 1976خەلكی ئەو ناوچەیە بە تەواوی بەشداری شورشیان كردووە ,هەر لە بەر ئەو هەلوبستەشیان رژیمی بەعس درێغی نەكرد لە كاول كردن و سوتاندنی دێهاتەكان و دەربەدەركردن و راگواستنی خەلكەكەی ژمارەیەكی زوری خەلكی شورشگیری ئەو ناوچە یە لە سەردەستی ئەم رژیمە شەهیدكران و لە سالی 1975 بەشی هەرەزوری خەلكە كەی ئاوارەی وولاتی ئیران بوون بەانەوەش بە سی َ قوناغ لە سالە كانی 1976 و 1978 و 1980 و 1990 راگویزران بو باشوری عیراق و كومەلگا زورە ملێ‌ یە كانی (دیاناو هەریرو باسرمەو قوشتپەو بەحركەو شاخولان) تاكو سالی 1990 تەواوی ناچەكە خاپور كراوە هەموو دیهاتەكانی سوتینراون و بە هەموو خزمەتگوزاری یەكانی وەك قوتابخانەو نەخوشخانەش كاول كراون هەتا سەرچاوەی ئاوی خواردنەوەی ناوچەكەش تەقینراونەتەوە .بەشیكی زوری خەلكەكەش لە كومەلگاكانی كە لە سەروە ناویان هاتووە ئەنفال كراو ن لە دوا ی راپەرینە مەزنەكەی گەلی كورد لە سالی 1991 وە لە هەمان سال خەلكەكەی چ ئەوانەی كە لە كومەلگاكان بونە چ ئەوانەی كە لە ئاوارەیی لە ئیران بونە گەراونەتەوە سەر گوندەكانیان بە یارمەتی ریكخراوە مروی یەكانی ئەو كات و بەرەیی كوردستانی و حكومەتەكانی هەریمی كوردستان ناوچەكەیان ئاوەدانكردووتەوە

هەلكەوتەی جوگرافی ناحیه‌ی گۆره‌توو :




ناحیەی گورەتوو لە روی جوگرافی یەوە لە لای باكور دەكەویتە سەر سنوری ناحیەی پیران و شیروان مەزنی قەزای میرگەسور لە باشور لە گەل ناحیەی خەلیفان ی سەربە قەزای سوران هاوسنورە هەروەها لە روژهەلات لە گەل ناحیەی مەزنێ‌ ی قەزای میرگەسور و لە روژئاوا لە گەل ناحیەی بارزان ی قەزای میرگەسور هاوسنورە (5)كم لە ناوەندی قەزای میرگەسور دوورە هەروەها 130 كم لە ناوەندی پاریزگای هەولیر دورە .



بە شێوەیەكی گشتی سنوری كارگیری ناحیەی گورەتوو لە روی كومەلایەتی و جوگرافی دابەش دەێتە سەر دوو ناوچەی سەرەكی
1- دولی بیاو و سەرێت مەزناو و دولا مامژدی لە سنوری عەشیرەتی شێروانی
2- دولەمەر لە سنوری عەشیرتی دولەمەری
گورەتوو ناوچەیەكی شاخاوی سەختە لە گرینكترین چیاكانی( چیای ئەلبت چیای برادوست بە شیك لە چیای پیران)
ناوچەی دەشتای كە مە و بچو كە بەو شێوە نین زور بەرفراوان بن و ناوی دەشتی لی بنرێت وە ك ناوچەی دولی بیاو (شانەدەر)و دەورو بەر ی
روباری روكجك كە سەرچاوەكەی لە ولاتی توركیا هەلدەقولیت دەكەویتە سنوری ئەم ناحیە یە .

روبەری گشتی: سنوری كارگێری ناحیە 249 كم 2 كە 45% چیاو 34% گرد و 20% دەشتە 1050م لەئاستی روی دەریاوە بەرزە ئاووهەوای ناوچەكە بە شێوەیەكی گشتی ئاووهەوایەكی مام ناوەندی یە , لە هاویندا گەرم و هەندێك جار پلەی گەرما دەگاتە (45پ.س) وە لە وەرزی زستاندا زۆر ساردە و پلەی گەرما دەگاتە خوار (15پ.س) لە وەرزی زستاندا بەفر و بارانێكی زۆر دەبارێت كە رێژەی باران بارین هەندێك سال دەگاتە سەرووی (1200ملم) وە بەفر بارین هەندێك سال دەگاتە زیاتر لە (150سم) وەرزەكانی پاییز و بهار هەوای مامناوەندیان هەیە هەرچوار وەرزی سال بە تەواوی لە ناوچەیە دەردەكەون


باری ئابوری ناحیه‌ی گۆڕه‌توو :

لە كۆنداو پیش راپەرین تاكە سەرچاوەی گرنگی داهات و بژێوی ژیانی هاولاتیان تەنها كشتوكال و ئاژەلداری سود وەرگرتن لە بەربومی خورسكی ناوچەكە بوو وەك قەزوان ومازی و كەنگروك و بەرو گژوگیاكانی تری ناوچەكە .بەلام ئێستا لەم سەردەمە تاكە داهاتی خەلكی ئەو ناوچەیە ئەو موچەیە كە خەلك وەری دەگرن بە تایبەتی پێشمەرگە لە گەل رێژەیەكی كەمی مو چە خوری میری و ریژە یەكی كەمتریش خەریكی كاری بازرگانین. ژمارەی سامانی ئاژەل مەر (5000) سەر بزن( 6500 ) مانگا (1230
ژمارەی پروژەكانی پەلەوەری گوشت 25 ژمارەی پورەكانی هەنگ980 ژمارەی هەنگەوان 160
لە دیارترین بەروبومی روەكی روەكی خورسكە بەلام هاولاتیانی ئەم دەڤەرە زور بە دەگمەن وەك سەرجاوەی داهات لە بەر كەمی سەرچاوەی ئاوو نەبونی هاندان و هاوكاری تەواو رێژەیەكی زور كەم بەروبومی كشتوكالی دەچێنریت بەلام ئەوەی زیاترخەلك سودی لی وەردەگرن وەك سەرچاوەی داهات رەزی داری مێوە (تری) هەروەها مریشكی گوشت كە ژمارەی یەكی زوری لە و ناوچەیە بەرهەم دەهێریت و دەنێردرێتە دەرەوەی ناوچەكەش ، لە سامانی سروشتی یەوە ئەوەی بە زۆری بەرچاو دەكەویت دارستانە چروپرەكانی ناوچەكەن سەبارەت بە سامانەكانی تری كانزایی تا ئێستا پشكینینی بو نەكراوە


باری كومەلایەتی ناحیه‌ی گۆڕه‌توو :


كۆی دانیشتووانانی سنوری ناحیەی گورەتوو( 10700)كەسن رێژەی لە (100%) دانیشتوانی نەتەوەی كوردن وە بەرێژەی (100%) بە ئاین موسلمانی سونەن , وە هەممویان بە شیوەزاری بادینی قسە دەكەن رێژەی (38%)پیاو(37%)مندال ( 15%)كۆی پێكهاتەی دانیشتوانی ئەم سنورە دابەش بونە بە سەر( 22) گوندی عەشیرەتی دولەمری و( 32 )گوندی عەشیرەتی شیروانی بە ناوەندی ناحیەوە


پروژەكانی ناحیه‌ی گۆڕه‌توو :


یەكێك لە گرینگترین پروژەكانی ناوچەكە پروژەی ئاوی چەمی – مێرگەسور مەزنی ناسراوە بە پروژەی بەردەری كە ویستگە سەرەكی یەكەو سەرچاوەی ئاوو دەكەونە سنوری ناحیەكەمان بۆ زیاتر لە 72 گوند ئاوی خواردنەوە دابین دەكات ، هەروەها ویستگەی سەرەكی دابەش كردنی كارەبا كە كارەبا دابین دەكات بو ناوەندی قەزای مێرگەسورو ناحیەكانی پیران – شێروان مەزن و بەشیكی گوندەكانی ناحیەی گورەتوو مەزنێ‌ كەوتووتە گوندی مالە سواری سەر بە ناحیەكەمان
پروژەی ئاو به‌ گشتی (55) پرۆژه‌ن، 2 بالە خانەی قوتابخانەی ئامادەیی ، (27) بینایە ی قوابخانەی بنەرەتی ،(7) بنکه‌ی تەندروستی ،هەموو گوندەكان كاربای نیشتمانی یان هەیە