Kawrgosk

کەورگۆسک

ناحیەی کەورگۆسک سەر بەقەزای خەباتە لە 17 گوند پێکهاتووە


بەرێوبەرایەتی ناحیەی کەورگۆسک یەکێکە لە کۆمەڵگا زۆرەملێکان کە لە ساڵی 1987 دروست کراوە ، سەنتەری ناحیەش دەکەوێتە گوندی کەورگۆسک و لە ساڵی 2008 کراوە وەک ناحیە دامەزراوە , لەگەڵ دروست بوونی كۆمەڵگای كەورگۆسك لە ساڵی 1987 بنكەی تەندروستی و فەرمانگەی ئاو و بنكەی كارەبای لێكراوەتەوە و تاكو ئێستاش لە بەڕێوەبردنی كارەكان بەردەوامن .
لە ساڵی 2000 لە هەڵبژاردنی شارەوانیەكان سەرۆكایەتی شارەوانی تێدا كراوەتەوە , لە ساڵی 2008 نوسینگەی پۆستە و گەیاندن كراوەتەوە , لە ساڵی 2010 بنكەی بەرگری شارستانی لێكراوەتەوە , فەرمانگەی كارو باری شارستانی لە ساڵی 2010 كراوەتەوە ,بنكەی ئاسایش لە ساڵی 2009كراوەتەوە , نوسینگەی زانیاری لە ساڵی 2011كراوەتەوە .
.25 كلم لە پارێزگای هەولێردوورە , لە قەزای خەبات 10 كلم , لە ناحیەی ڕزگاری 8 كلم , لە ناحیەی بەحەركە 20 كلم , لە ناحیەی دارە شەكران 30 كلم دوورە
.ڕێژەی فەرمانبەرانی ناحیەی كەورگۆسك 50 % تێ‌ پەڕناكات

ناحیەی كەورگۆسك زۆرترینی سنورەكەی لە دەشتی بەڕانەتی پێكهاتووە و لەگەڵ سنوری چەند گوندێكی نزیك زێی گەورەمێژووی ئەم دەڤەرەش وەك زۆربەی ناوچەكانی تری كوردستان میژوویەكی دوور و درێژ و پڕ لە بەسەر هات و ڕووداوی هەیە كە ناتوانین لێرە باسی وورد و درشتی ئەم بەسەرهاتانە بكەین , بوونی قەڵات لەم دەڤەرە ڕاستیەكی حاشا هەڵنەگرە بۆ مێژووی دوور و ڕوودانی چەندین بەسەرهات كە تەنیا لە گوندی ( گردەشێر ) ی سەر بەناحیەی كەورگۆسك دوو قەڵات بونیان هەیە ,لە دیارترین ڕووداوەكانی ئەم دەڤەرە شاڵاوی تێكدانی گوندەكان و بردنیان بۆ كۆمەڵگا زۆرەملێكان بوو كە گوندەكانی ( گردەشێر ,خرابەدراو , شیوەڕەش ) كە لە ئەنجامی سەردانەنواندن بۆ ڕژێمی بەعس بە گشتی و بە تایبەتی تەقە لێكردنی هاووڵاتیانی گوندی (گردەشێر ) لە مەفرەزەیەكی بەعس و شەڕكردنی چەند پێشمەرگەیەك لە گوندی ( شیوەڕەش ) لەگەڵ هێزەكانی ڕژێمی بەعس هۆیەك بوون بۆ تێكدانی ئەم گوندانە , وە هەروەها لە ڕاپەڕینە مەزنەكەی كوردستان ئەم دەڤەرە دەورێكی باڵا و كاریگەری هەبوو لە دەرپەڕاندنی ڕژێمی بەعس لە ناوچەكە , وە هەروەها لە كۆچ رەوەكە هاووڵاتیانی ئەم دەڤەرە دووبارە ژێر دەستی بەعسیان پێ‌ قبوول نەكراو كۆچیان كرد و ماڵ و حاڵی خۆیان جێهێشت .ئەمانە بەشێكن لە ڕووداوەكانی ئەم دەڤەرە

ناحیەی كەورگ‌وسك یەكێكە لە ناحیەكانی سەر بە قەزای خەبات. قەزای خەباتیش سەر بە پارێزگای هەولێرە. ناحیەی كەورگۆسك دەكەوێتە نێوان بازنەكانی پانی ( 36,24- ۫36,42) باكور. هەروەها دەكەوێتە نێوان هێڵەكانی درێژی ( 43,35- 43,50) ڕۆژهەڵات ,
.ناحیەی دارە شەكران دەكەوێتە باكوری و ناحیەی بەحەركە دەكەوێتە بەشی ڕۆژهەڵاتی وە ناحیەی ڕزگاری دەكەوێتە بەشی باشور و باشوری ڕۆژئاوای وە زێی گەورەش دەكەوێتە ڕۆژئاوای ناحیەی كەورگۆسك .

زەوی یەكانی ناحیەی كەورگۆسك دەكەوێتە ناوچەی نیمچە شاخاوی كە بە ناوچەی بان و گردەكان دەناسرێت و تاڕاددەیەك ناوچەی تەخت و ڕاستایی كەمە , درێژدەبنەوە لە ڕۆژهەڵات و باكوری ڕۆژهەڵات بەرەو خۆرئاواو باشووری خۆرئاوا، هەر چەندە لە خۆرهەڵات و باكوری خۆرهەڵات بەرەو باشورو باشوری رۆژئاوای ناوچەی لێكۆڵینەوە بڕۆین لێژایی زەویەكە كەم دەبێتەوە. بە شێوەیەكی گشتی ناوچەی لێكۆڵینەوە لە ڕووی بەرزی و نزمی یەوە بریتیە لە گرد و دەشت، گردەكان بە شێوەی زنجیرە لە باكورو رۆِژ هەڵات لە سەر سنوری دارە شەكران درێژ دەبێتەوە بەرەو باشوری ڕۆژئاوای ناحیەكە تا نزیك سنووری ناحیەی ڕزگاری.
دابارین دادەندرێت بە یەكێك لە گرنگترین ڕەگەزەكانی ئاوو هەوا كە كاریگەری هەیە لە سەر مرۆڤ و گیانلەبەرەكانی دیكە و ژیانی ڕوەكیش . هەروەها كاریگەری هەیە لە سەر زۆربەی چاڵاكیەكانی مرۆڤ بە تایبەتی چاڵاكی كشت و كاڵی ( ڕووەكی ئاژەڵی ) .

دابارین لە ناوچەی لێكۆڵینەوە وەكو هەموو ناوچەكانی تری هەرێمی كوردستان وەرزی یەو لە وەرزەكانی زستان و بەهار و پاییز دەبارێت، وە بڕی دابارینەكەش لە وەرزێكەوە بۆ وەرزێكی تر. وە لە ساڵێكەوە بۆ ساڵێكی تر دەگۆڕێت كە پشت دەبەستێت بە ژمارەی تۆپەڵە هەواییەكان و نەوراییە كەشی یەكان و سروشتیی بەرزی و نزمی.

باران بارینی ڕاستەقینە دەست پێ‌ دەكات لە ناوچەی لێكۆڵینەوە لە مانگی تشرینی دووەمەوە تاكو مانگی مایس دەبارێت. وە بڕی باران بارینی ساڵانە لە وێستگەی كەشناسی خەبات دەگاتە (299,6ملم)، ئەو بڕە یارمەتی كشت و كاڵی دێمی دەدات لە ناوچەكە،


ئاوو هەوای ناوچەكە

وەك زۆربەی ناوچەكانی تری كوردستانی عێراق لە هاوین گەرم و لە زستان ساردە لە بەهار و پاییزیش مام ناوەندی یە , بەڵام دەتوانین بڵێین وەرزی بەهار و پاییز تەمەنیان كەمە و زۆر تر یان زستان یان هاوینە بە تایبەت سەنتەری ناحیەی كەورگۆسك لە لایەك كەوتۆتە سەر زێی گەورە و لە لایەكی تر هەر چوار دەوری بە گرد و زورگ دەورە دراوە بۆیە زستانی زۆر سارد و درێژ و هاوینیشی زۆر گەرم و بە هەمان شێوە درێژە , بەڵام ئەگەر سەركەویتە سەر زورگەكانی چوار دەوری هەست بە جیاوازی یەكی زۆر دەكەیت لە ڕووی ئاوو هەوا بە جۆرێ‌ لە هاوین فێنك تر و لە زستانیش هەمان ساردی هەیە .

1. گردەشێر و خرابەدراو لە ساڵی 1987 تێكدراون وە لە ساڵی 1992 ئاوەدان كراونەتەوە .
2. شیوەڕەش لە ساڵی 1988 تیكراوە و لە ساڵی 1993 ئاوەدان كراوەتەوە .

 لە ڕووی ناوودەنگ و مەشهوری ناحیەی كەورگۆسك:

أ : ناحیەی كەورگۆسك دەتوانین بڵێین بە ناوچەی پیشەسازی بە ناوبانگە ئەوەش بە بوونی چەندین كارگە و كۆمپانیای گەورە و بەناوبانگ لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەكە وەك كارگەی پاڵاوتگەی نەوتی هەولێر و كارگەی ( G . K STEEL ) بۆ دروست كردنی شیش وە كارگەی ( كۆكا كۆلا ) بۆ خواردنەوە غازیەكان وە گروپی كۆمپانیاكانی ( هێمن ) بۆ فلین وە چەندین كارگەی بلۆك و كارگەی ( چەوولم)ی لە سنوری ناحیە بوونیان هەیە .
ب . هەروەها دەتوانین بڵێین بە ناوچەی كشتوكالی بە ناوبانگە ئەوەش لەبەر بوونی زەوی فراوانی كشتوكالی كە بەڕێژەیەكی زۆر گەنم و جۆی لێ‌ دەكرێت , هەوروەها چەندین بەرهەمی هاوینەی تری لێ‌ دەكرێت وەك ( تەماتە و باینجان و خەیار و شووتی هتد ... )
ج . زێی گەورەش بە درێژاییەكی زۆر سنوری ناحیەی كەورگۆسك تێ‌ پەڕدەكات كە ئەوەش ناوبانگێكی داوەتە ناحیەكە .


ژمارەی گوندەكانی ناحیەی كەورگۆسك ( 17 ) گوندە كە ئەمانەن

 

1. باری ئابوری : لە ڕووی مرۆیی

ڕیژەی دانیشتوان تێیدا مام ناوەندیە بە تایبەت كە ئەم دەڤەرە بە شێوەیەك ناسراوە كە چڕی دانیشتوان تێیدا كەمە ,ساڵانی سەردەمی ڕژێمی بەعس نەبێت كە خەڵكی زۆربەی ناوچەكانی كوردستانی هێنابوو بۆ كۆمەڵگای كەورگۆسك بەڵام دوای ڕاپەڕین و ئازاد بوونی لە دەستی بەعس هەموو خەڵكانی ناوچەكان گەڕانەوە سەر زێدی باب و باپیرانیان , وە زۆرێك لە دانیشتوانی كەورگۆسك لەبەر كەم دەرامەتی ڕوویان لە شارە گەورەكان كرد بە تایبەتی شاری هەولێر بۆیە ڕێژەكی بەرچاو دانیشتوانی كەورگۆسك كەمی كرد , بەڵام لە دوای ساڵی 2003 و لەناوچوونی ڕژێمی بەعس ووردە ئاوەدانی بە خۆیەوە بینی و گەشەی كرد و تا ئێستاش ڕوو لە زیاد بوونە .


2. سامانی ئاژەل :
لە ڕووی سامانی ئاژەل ئەم دەڤەرە بە ناوچەیەكی دەولەمەند دەهاتە هەژماركردنی ئەویش لەبەربوونی شوێنی گونجاو بۆ لەوەڕاندنی ئاژەل و مەڕوماڵات و بوونی زەوی كشتوكالی زۆر وە هەروەها لەبەر ئەوەی زۆربەی دانیشتوانی دەڤەرەكە لە گوند نیشتەجێ‌ بوون كە گوند بە ئاژەل و مەڕوماڵات و پەلەوەر جوانە وە هەروەها بوونی خەڵكانێكی زۆر لەم دەڤەرە كە پیشەیان بە خێو كردنی ئاژەل بوو ,بۆیە دەتوانین بڵێین بە بەراورد بە زۆر ناوچەی تر خاوەنی سامانێكی ئاژەلی زۆر بوو . بەڵام لەبەر ئەوەی كە كۆمەڵگاكەمان تازە لە سەردەمی كشتوكالی خەریكە هەنگاو دەنێت بەرەو چوون بۆ سەردەمی پیشەسازی و لەبەر باش بوونی باری گوزەرانی خەڵكی و دەستكەوتنی هەلی كار ئاسانتر و بێ‌ ماندووبوون تر و كەمبونەوەی ڕیژەی باران بارین لەم ساڵانەی دوایی و كەمبوونی لەوەڕگا و كەمبونەوەی ڕێژەی كشتوكاڵ كردن بە شێوەیەكی بەرچاو سامانی ئاژەل ڕووی لە كەم بوون كردووە و تاكو ئێستاش ئەم كەمبوونە بەردەوامی هەیە , كە ئەمەش بە زیان ووڵاتەكەمان تەواو دەبێت ,چونكە ئەمە وا دەكات بەرهەمی ناوخۆیی نەمێنێ‌ و بۆ سادەترین پێداویستی ژیان ڕوو بكەینە ووڵاتان .

3. ڕووەكی :
سامانی ڕووەكی خۆی لە لەوەڕگا و دارستان دەبینێتەوە , كە دارستان لەم دەڤەرە بوونی نەبوو مەگەر ساڵنێكی زۆر زوو نەبێت كە ڕەنگە دانیشتووانی لێ‌ نەبوو بێت یان زۆر كەم بوو بێت ، هەرچی لەوەڕگاشە ساڵانی پێشوو هەندێ‌ لەوەڕگای لێ‌ هەبوو بە تایبەت لە گرد و بانەكانی سنورەكە بەڵام ئێستا لەگەڵ كەمبوونەوەی ڕێژەی باران بارین لەم ساڵانەی دوایی لەوەڕگاش تەواو كەمبۆتەوە بە جۆرێ‌ كاریگەری كردۆتە سەر كەمبوونەوەی سامانی ئاژەلیش .

4. بەروبوومی كشتوكاڵی :
ئەم دەڤەرە بە بەرووبومی كشتوكاڵی زۆر دەولەمەندە بە تایبەتی ( گەنم و جۆ ) ئەویش لەبەر بوونی زەوی زۆری كشتوكاڵی و خەریك بوونی زۆری هاووڵاتیان بە كشتوكاڵ و نەبوونی سەرچاوەی دەرامەتی تر لە ناوچەكە , وە هەروەها دەولەمەندە بە زۆر سەرچاوەی تری بەرووبومی كشتوكاڵی وەك ( تەماتە و خەیار و شوتی و باینجان و بامیە و هتد ... ) ئەویش لەبەر بوونی زێی گەورە لە ناوچەكە و بوونی بیری ئاوی زۆر كە ناوچەی بەڕانەتی بە حەوزی ئاو مەشهورە . بەڵام لەم ساڵانەی دوایی لەبەر كەمبوونی ڕێژەی باران بارین بەربوومی ( گەنم و جۆ ) تا ڕاددەیەكی بەرچاو كەمیكردووە , وە هەروەها بەرووبومەكانی تریش كەمیكرووە ئەویش لەبەرئەوەی زۆربەی زۆری زەویەكانی قەراغ زێی گەورە كە بە كەڵكی ( تەماتە و خەیار و هتد.. ) دێت فرۆشراون و كارگەكانی ( چەو و لم )ی لەسەر دانراوە و تەنها ئەو زەویانە نەبێت كە بیری ئاوی تێدایە ,وە هەروەها دەست نەكەوتنی كرێكار كە خەڵك دەیەوێت لەسەرچاوەی ئاسانتر بژێوی ژیانی پەیدا بكات ,كە ئەمە وای كردووە خەڵك كەمتر بایەخ بە بەرووبومی كشتوكاڵی بدات. بۆیە بەشێوەیەكی بەر چاو بەرووبومی كشتوكاڵی لە ناوچەكە كەمیكردووە , ئەمەش دیسان بە زیانی ووڵاتەكەمان تەواو دەبێت ...

5. سامانی سروشتی :
ئەم ناوچەیەش وەك زۆربەی زۆری ناوچەكانی تری كوردستان پڕن لە خێر وبێر و سامانی سروشتی سەر زەوی و ژێر زەوی كە سەرچاوەیەكی گەورەی داهاتی كوردستانن , زێی گەورە یەكێكە لە سامانە سروشتی یەكانی سەر زەوی ئەم ناوچەیە و بیرە ئاوەكانیش بریتین لە سامانی ژێر زەوی ناوچەكە , هەرچی لەبارەی نەوت و پێكهاتەكانیەتی ئەویان تاكو ئێستا شتێكی وای لێ‌ نەكراوە كە جێی باسكردن بێت تەنها ئەوە نەبێت كە (پاڵاوتگەی نەوتی هەولێر ) لەو سنورەیە و تا ڕادد ەیەكی باش خەڵكی سنورەكە سودیان لێی بینیوە ...

باری كۆمەڵایەتی :
1. لە ڕووی ئایینی دانیشتووانی سنوری ناحیەی كەورگۆسك لە سەدا سەد موسولمانن , هیچ ئاینێكی تر لەم دەڤەرە بوونی نیە .
2. ڕێژەی ئافرەت بە پێی سەرژمێری ساڵەكانی 2008 و2009 جیاوازی یەكی زۆری نیە لەگەڵ ڕێژەی پیاو ڕێژەكەش نزیكەی 30 % دەبێت .
3. ڕێژەی پیاو وەك ووتمان جیاوازی یەكی زۆری نیە لەگەڵ ڕێژەی ئافرەت ئەویش نزیكەی 30% دەبێت .
4. ڕێژەی منداڵ بە بەراورد لەگەڵ پیاو و ئافرەت هەندێك زیاترە بە جۆرێ‌ نزیكەی منداڵ 35 بۆ 40 % دانیشتووان پێك دەهێنێت ,ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ بوونی گوندی زۆر و ئاسەواری دەشت نشینی سنورەكە كەوای كردووە لە ناو خێزان منداڵ زیاتر بێت . بە شێوەیەكی گشتی ڕێژەی ئافرەت ڕەنگە هەندێك زیاتربێت ,وە لەبەر نەبوونی سەرژمێری یەكی وورد و بە دیقەت ڕەنگە ڕێژەكان تەواو دروست نەبن .
:پڕۆژەكان
1. لە ڕووی پڕۆژەی ستراتیژی تا ڕاددەیەك هەژارە كە جێی داخە ئەم سنورە پڕۆژەی ستراتیژی زۆری لێ‌ نیە تاكو ببێت بە سەرمایە بۆ ووڵاتەكەمان و ببێتە مایەی سود و هەلی كار بۆ هاووڵاتیانی سنورەكە , تەنها چەند پڕۆژەیەكی بچوك نەبێت كە ئەوانیش ناچنە خانەی پڕۆژە ستراتیژی یە گەورەكان ,ئەوە نەبێت كە پڕۆژەی ئاوی ئیفراز لەم سنورەیە ئەگەر ناوی بنێین پڕۆژەی ستراتیژی .
2. لە ڕووی پڕۆژەی خزمەتگوزاری دەتوانین بڵێن تا ڕاددەیەك باشە بە جۆرێ‌ بیری ئاوی خواردنەوە لە سەنتەری ناحیە و هەموو گوندەكان هەیە بە شێوەیەك ئەگەر بە بەردەوامیش ئاو ئەبێت بەڵام بێ‌ ئاویش نابن , كارەبای نشتیمانی گەییشتۆتە هەموو گوندێك , قوتابخانەی بنەڕەتی لە زۆربەی گوندەكان بوونی هەیە چەند گوندێك نەبێت كە بەم دواییانە داواكاریشیان هەبوو بۆ كردنەوەی هەر نۆ پۆلی بنەڕەتی ,هەرچی قوتابخانەی ئامادەییە ئەوا تەنها لە سەنتەری ناحیە و چەند گوندێك هەیە , وە زۆر گوندی تر هەن كە ژمارەی دانیشتوانیان زیادی كردووە و قوتابی زۆریان هەیە پێویستیان بە قوتابخانەی ئامادەیی هەیە ,
لە ڕووی تەندروستی دەتوانین بڵێین پێویستی زۆر هەیە بە كردنەوەی بنكەی تەندروستی چونكە تەنها لە سەنتەری ناحیە بنكەی تەندروستی هەیە, بە جۆرێ‌ ئەویش ئیشكگری نەبوو كە بۆ هاووڵاتیان ببوو بە كێشە چونكە بۆ یەك نەخۆشی بچووك دەبا ڕوو لە هەولێر بكەن ,بەڵام دوای هاتنی ئاوارە كوردەكانی خۆرئاوا بنكەیەكی ئێشكگری شەوان كراوەتەوە .بەم شێوەیە بۆ پڕۆژە خزمەتگوزاری یەكانی تریش لە هەندێ‌ ڕوو كەم و كورتی هەیە بەڵأم تا ڕاددەیەك باشە .